De strijd van elke kunstenaar

Strijd  niet elke kunstenaar naar een effectieve vorm van expressie.
Dat veranderde toen ik over lange sluitertijd las.Ik hoe van de surrealistische dromerige blik van lange sluitertijd fotografie.Ze zijn beelden van een andere wereld. En ze lijken op de stemming van mijn innerlijke wereld.De werkelijkheid vervaagd en verzacht de tijd, net als mijn herinneringen.Ik kwam er achter dat hoe langer de belichtingstijd de meer surrealistische en etherische de beelden worden.Ik begong te experimenteren met het medium verder te duwen,door toevoegen van ND filter tot 16 stops.Op deze manier kunt je altijd gebruik maken van de sweet spot van de lens.In meeste gevallen de F 8 en je hebt meer controle over het eindwerk.Nu kan ik belichtingstijden van 5 min of meer bij fel daglicht maken en dan komen de foto's dichter bij wat ik wilde uitdrukken.

Van uit je persoonlijkheid

Ik geloof dat je uiteidelijk fotografeert met je persoonlijkheid, van binnenuit. Iedereen  kijkt  op zijn eigen individuele manier naar de wereld. Iedereen ziet de dingen anders. Dat bepaalt ook wat je fotografeert,Op je eigen unieke wijze.Het gaat om het vinden van je eigen beeldtaal. De weg daar naartoe is niet gemakelijk,maar wel reuze spannend. En die weg kent nooit een eindbestemming er zijn alleen maar tussenhaltes.

Grijsfilter

Lange sluitertijden en grijsfilters

Lange sluitertijd krijg je doordat er weinig licht op de sensor valt. Dan kan op 2 manieren ontstaan. Of je fotografeert als het donker is, of in een donkere omgeving of je werkt met een grijsfilter waarmee je heel veel licht tegenhoud. Ik werk voornamelijk met grijsfilters.

Ik laat mijn cursisten een opname maken zonder grijsfilter waarvan de belichting goed is met de bijbehorende belichtingstijd. Die laat ik hen dan doorrekenen naar een belichtingstijd met een filter of meer er op van 10 stops of meer.

Door op die manier te werken, komt er beheersing en wordt het geen gokken. Ik zie regelmatig dat mensen er maar een filter opschroeven en gokken wat de belichtingstijd moet worden. Het is essentieel om de techniek eigen maken, te beheersen en te weten waarom en hoe. Voorkom dat het “trial and error” wordt. Deze techniek laat zich prima beredeneren en berekenen.

 

Kwaliteit grijsfilters

Er is veel verschil in grijsfilters. Ik heb inmiddels heel wat workshops gegeven en heel wat filters voorbij zien komen in veel verschillende kwaliteiten. Er zijn variabele grijsfilters die je kunt verstellen als een soort polaroidfilter; die werken niet. Dan zijn er grijsfilters van goedkopere merken; die zijn optisch niet geweldig en hebben vaak een gigantisch kleurzweem. Als je met zwart-wit wilt werken is dat niet echt een punt. Maar die kleurzweem kan soms zo erg zijn dat het niet meer te corrigeren is. Ik heb hele magenta en knalgroene beelden voorbij zien komen. Mijn ervaring met grijsfilters is dat je kwaliteit moet kopen en dat betekent helaas automatisch dat je daar fors voor betaald. 

Vaak heb je minimaal 10 stops nodig in een filter, soms zelfs wel meer. Dan combineer je meerdere filters. Ik combineer vaak een 10-stops en 3-stops of zelfs een 10-stops en een 6-stops filter. Er worden door verschillende fabrikanten verschillende aanduidingen gebruikt om de filterfactor aan te geven, die tot veel verwarring en helaas ook tot een verkeerde aankoop kunnen leiden. Het is dus zaak je goed te laten informeren. 

Lange sluitertijden fotografie: een rekenvoorbeeld

Je bent op een dag aan het fotograferen die half bewolkt is: er is een redelijke hoeveelheid licht. Je begint zonder grijsfilter. Stel dan dat je bij een gekozen ISO waarde en een bepaald diafragma op een belichtingstijd van 1/125 seconde uitkomt; je zorgt ervoor dat je een goed histogram hebt. Mét het grijsfilter dien je dan op dezelfde ligging van het histogram uit te komen; je wilt immers ook dan een goed belichte foto.
Bij een 10-stops grijsfilter resulteert dat dan in principe in een sluitertijd van 8 seconden. Je gaat namelijk 10 keer de oorspronkelijke sluitertijd verdubbelen. Dat geeft de volgende reeks: 1/60-1/30-1/15-1/8-1/4-1/2-1/1-2-4-8. 

Nu is het zo dat een 10-stops grijsfilter niet exact 10 stops hoeft te zijn (de fabrikanten zetten dat ook vaak op de verpakking). Ik heb proefondervindelijk vastgesteld dat mijn B&W filter bijvoorbeeld 10 2/3 stops is. Dat betekent dat ik er nog eens 2/3 stop bij moet tellen: ik kom dan uit op 13 seconden. Het is belangrijk om altijd het histogram te controleren en eventueel bij te sturen.

Lange sluitertijd berekenen met App

Mijn advies: leer hoe je je sluitertijd bepaald zonder grijsfilter en hoe je dit toepast met grijsfilter. Inmiddels zijn daar ook verschillende handige apps voor. De app die ik gebruik is NDcalc die is er zowel voor iphone als android. Dit maakt het heel makkelijk ding om de sluitertijd mee uit te rekenen. 

Verassingselement

Doordat je met lange sluitertijden werkt, zeker bij minuten, kunnen er dingen gebeuren met het licht. Dingen die je niet ziet maar die je uiteindelijk wel in je beeld tegenkomt. Er zit een bepaalde mate van onvoorspelbaarheid in en dat vind ik erg interessant. Bijvoorbeeld als blijkt dat het aan de horizon veel lichter is dan je had gezien, waardoor er een lichter deel in je beeld ontstaat dat automatisch de aandacht trekt. Dit kan in je voordeel werken maar soms ook in je nadeel.  

Tijd

Neem de tijd

Heel belangrijk bij lange sluitertijd fotografie: neem de tijd! Te vaak zie ik dat mensen te gehaast zijn. Ze komen, kijken even, nemen de foto en gaan weer weg. Ik ben met gemak een halve dag op een locatie! Zeker ook omdat niet alles zich in één keer aandient. Dit is een hele langzame vorm van fotografie. Heel meditatief. Zet je tas neer en ga eens rustig zitten. Kijk naar wat er om je heen gebeurd. En wat dat met je doet. Iedere foto met een lange sluitertijd kost al best veel tijd. Je bent zo 20 minuten of een half uur bezig. 

Lange sluitertijd

Lange sluitertijden: kijk en leer van anderen

Kijk vooral heel veel naar werk van anderen, zoals de fotografen die ik in het begin heb genoemd. Ook via Google en op Facebook zijn veel lange sluitertijdenfotografen te vinden. Kijk naar de goede fotografen en wat zij doen. Wat voor soort beelden maken ze? Wat maakt hun werk anders? Waar zit de kracht in? Waarom werkt iets en waarom werkt iets anders niet? Dit geldt natuurlijk voor elke tak van fotografie. Door te kijken wat anderen doen, kun je ontzettend veel leren. Het kan je op weg helpen en helpt je kritisch naar je eigen werk te kijken. Water, wolken of bewegende objecten als auto’s komen veel in lange sluitertijd fotografie voor. Maar denk ook aan bomen of riet dat de door wind beweegt, waardoor er een ander effect ontstaat. 

Minimalisme

Minimalisme is eigenlijk zo min mogelijk! Je kent het wel , less is more. De kracht van eenvoud .Een lijn , een kleur, twee kleuren , kunnen vaak al genoeg zijn . Het gaat om de spanning en het gevoel in de foto . Je moet als kijker binnen één seconde het gevoel krijgen , misschien zelf zonder dat je begrijpt wat je ziet. Puur het gevoel. Zo beoordeel ik mijn foto's ook. Als het niet goed voelt , klopt er iets niet

.  foto Wilco Draght

Bouwstennen

Of ik nu in kleur of zwart-wit werk,ik zoek in een landschapfoto altijd naar combinatie van vier factoren: plaats,timing,licht en compositie.Deze vier bouwstennen zal ik kort toelichten.Een boeiende landschapsfoto ontstaat zelden vanuit toeval.Vrijwel altijd is er vooraf goed over  nagedacht. Ansel Adams kon jaren over één foto doen. Met plaats bedoel ik dat ik een interessant onderwerp kan fotograferen.Dat hoeft helemaal geen groots landschap te zijn ,kan juist iets kleins zijn .Ik bereid me dan altijd op voor. Ik bestudeer andere fotografen,kijk op Googel Earth,en zoek op kaarten naar mogelijke thema's. Voor ik dan ergens naartoe ga heb ik een aantal ideeén. Ter plekke laat ik me inspireren door wat ik zie.Het kan zijn dat een eerder bedacht idee verder wordt uitgewerkt,maar er kunnen ook totaal nieuwe invalshoeken ontstaan.De goede ideeén onstaan pas als ik een locatie goed ken. Ik kom daarom vaak op dezelfde plaats terug. Timing betekent dat ik ergens op het goede moment wil zijn.Het seizoen,het tijdstip van de dag ,het weertype,met eb of vloed als ik aan de kust ben,alles heeft invloed. Soms kan ik dit thuis al voorbereiden. andere keren moet ik eerst de locatie en omstandigheden ter plekke zien. Altijd volgt ik minutieus de weerberichten en getijdentabellen op. De derde bouwsteen is licht, wat in alle vormen van fotogrfie essentiel is. Een studiofotograaf kan zijn zijn eigen licht maken, een landschapsfotograaf kan dat niet. Dat maakt het lastig en tegelijkertijd ook booiend. Met weersvoorspellingen en enige lokale kennis is misschien te voorzien welk licht er kan gaan ontstaan. In de praktijk wordt het vaak toch anders en is het nodig om een aantal keren terug te komen.Als laatste gaat het om compostie. Wat is mijn onderwerp,hoe breng ik het in beeld? Hoe maak ik en keuze uit dat grote landschap om me heen? Ik volg hierin  geen strake regels,ik werk werk altijd op mijn gevoel. Al fotogrgraferend ontstaat het resultaat. Ik beging met een bepaald idee en van daaruit ga ik verder. Daarbij geloof ik heilig in het nemen van veel tijd, van slow photography. Reportagefotografen moeten vaak snel werken, ik moet juist langzaam werken. Het duurt vaak lang voor het beeld zich ontwikelt,soms dagen of weken. Als het dan gebeurt, is de voldoening groot.

Abstract Zwart-Wit

Zo ontstond twee jaar geleden het idee om zwart-wit en met lange sluitertijden te gaan werken,.Deze combinatie leidt tot vervreemding,het is niet zoals we een landschap in werkelijkheid zien.Dat vind ik interessant.Ik zoek daarbij vooral naar de intrinsieke en kleine schoonheid ,schoonheid die we vaak niet zo snel zien.Van niets iets proberen te maken.Verstilling is bij mij een thema dat vaak naar voren komt, net als esthetiek.Ik ben nu bezig met een project over de kust met de door mens gemaakte voorwerpen vormen dan vaak het onderwerp in de foto: golfbrekers,een pier,in het water geplaatste markeringen.Onderwerpen die ik een paar jaar geleden absoluut niet gefotografeerd zou hebben.Mijn visie op  over ideeënlandschapsfotografie zijn in de loop der jaren veranderd.In beging dacht ik vooral aan het maken van beelden die in tijdschriften gebruikt zouden kunnen worden ter ondersteuning van artikelen over de natuur.Nu ben ik meer bezig met het maken van foto's die als kunst aan de muur worden gehangen.De bevlogenheid is niet anders.Ik ben nog steeds 24 uur bezig met fotografie,het zit altijd wel ergens in mijn hoofd.Kijken naar werk van andere fotografen is belangrijk voor me, vele fotografen laten zich volgens mij door andere inspireren.Zo laat ik nieuwe ideeën  ontstaan,zonder dat ik die andere kopieer.Ik lees en bekijk nog steeds veel fotoboeken.Op dit moment  kijk ik graag naar werk van Michael Kenna. Deze Brit  fotografeert al meer dan 35 jaar in zwart-wit en vaak met lange sluitertijd.En hij liet zich weer inspireren door een landgenoot uit een generatie voor hem.

foto Michael Kenna

Naar de academie

In de afgelopen zes jaar is er wel veel gebeurden ben ik op een andere manier gaan kijken en werken.Ik heb eerst enkele kleine korte opleidingen gaan volgen en ben me daarna toch gaan inschrijven in de kunstacademie.Met passie,hard werken,volharding en vaak ook frustratie heb ik mijn weg proberen te vinden en heb ik mijn eigen stijl en visie ontwikkeld.Want eerst vroeg ik mij altijd af wat mijn stijl was, wat ik echt wilde doen.Lag dat wel bij de manier van fotograferen?Ik merkte dat ik steeds meer behoefte had aan verbeelden en interpreteren en minder had aan afbeelden en registreren van de dingen.Ik wilde kunstzinnige beelden maken en een gevoel tot uitdrukking brengen.Dat hield mij bezich tot mijn mentor zei dat ik niet naar mijn stijl hoefde te zoeken,die zou zich vanzelf wel aandienen.En dat bracht rust,ik liet het los en volgde gewoon mijn weg.

Het Begin

Jaren later maakte ik een verre reis met de rugzak door Cyprus.Voor ik vertrok kocht ik mijn eerste camera.Ik wilde daar ook landschappen gaan fotograferen.In mijn onbevangenheid dacht ik dat het wel zou lukken ,de natuur in het gebied waar ik naartoe ging was immers mooi.Dat werd natuurlijk een teleurstelling,de resultaten waren matig.Ik ondekte dat er duidelijk meer bij komt kijken dan een mooie locatie alleen.Wat het was,dat had ik niet door.Ik had geen idee waar ik moest beginnen.Het bleef min of meer bij deze ene poging.Zeven jaar geleden bezocht ik een tentoonstelling van de belgische zwart-wit fotograaf Stefan Vanfleteren.Hij liet foto's zien die doordacht waren en mensen raakte.Hoewel dit heel iets anders was dan landschapsfotografie gebeurde er iets met mij.Ik raakte geémotioneerd door zijn beelden.Ik voelde de kracht van wat fotografie kan doen.Een paar dagen later was dit gevoel er nog steeds en werd het mij duidelijk dat ik hier iets mee moest doen.Ik moest zelf gaan fotograferen en proberen of ik mensen kon raken.Mijn onderwerp was direct duidelijk.Het zou landschapsfotografie zijn,daar waar het allemaal mee begong.

                                                foto Stefan Vanfleteren

Eindwerk academie

Toen ik ongeveer 15 jaar geleden voor het eerst een foto zag van Ansel Adams (beste amerikaans landschapsfotograaf 1902-1984 ) in een tijdschrift tegenkwam,was ik direct verkocht.De foto raakte mij diep,zonder dat ik kon omschrijven waarom.Ik wist nog helemaal niets van sterke gevoel voor compostie,van de goed doordachte belichting en van het nauwgezette werk in de doka.Wel wist ik dat ik dit adembenemend mooi vond.Op dat moment onstond mijn liefde voor fotografie.Ik kocht tijdschriften en fotoboeken van de meester zelf.Eindeloos kon in er in bladeren en wegdromen over hoe het zou zijn om zelf die landschappen te zien en te reizen naar verre oorden.Fantaseren over ruige en ongerepte berggebieden ver weg van de beschaving.Het bleef bij dromen en fantaseren,ik ging niet reizen en ik ging helemaal niet fotograferen eerst.